Impressie P3NL bij presentatie Rijksbegroting Voorzichtige lichtpuntjes voor mentale gezondheid
Na een Hoofdlijnenakkoord waarin de ggz nauwelijks genoemd werd en een Regeerprogramma met weinig aandacht voor mentale gezondheid, biedt de begroting enkele voorzichtige lichtpuntjes. De aanpak van de wachtlijsten in de ggz wordt voortgezet en er wordt ingezet op vermindering van de administratieve lasten. De extra bezuiniging op de jeugdzorg van 511 miljoen euro is teruggedraaid. Wel blijven er grote zorgen over het gebrek aan concrete beleidsvoornemens met bijbehorende investeringen als het gaat om preventie, mentale gezondheid en de knelpunten in de ggz.
1. Voortzetting aanpak wachtlijsten ggz
In het Integraal Zorg Akkoord waren middelen vrijgemaakt voor het wegwerken van de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) voor 2023 en 2024. Deze regeling is verlengd voor 2025 en 2026 met een reservering van 30 miljoen euro per jaar. Het is goed dat het kabinet dit geld reserveert; nu is het vooral van belang om snel afspraken te maken over de efficiënte inzet ervan. Tot dusverre is namelijk weinig bekend over de inzet van deze gelden. Vooral cliënten met zwaardere en complexe problematiek, zoals jongvolwassenen en mensen die kampen met suïcidale gedachten, zijn gebaat bij snelle behandeling. Zij hebben het meest te lijden onder de wachtlijstproblematiek. Er zijn bijna 100.000 mensen die wachten op ggz-zorg. Het aanpakken van de wachtlijsten moet prioriteit krijgen. Het kabinet zwijgt helaas over het vergroten van behandelcapaciteit. Het zou zeer wenselijk zijn meer regiebehandelaars op te leiden en (hbo-en wo) psychologen en orthopedagogen efficiënter in te zetten.
2. Macrokader ggz
De uitgaven in de ggz zijn circa 200 miljoen euro hoger dan afgesproken, en deze verhoogde uitgaven zullen ook in 2025 en 2026 doorwerken. Het kader voor de ggz wordt aangepast op basis van de actualisatiecijfers voor 2024.
3. Aanpak personeelstekorten in de zorg
Het kabinet geeft prioriteit aan het aanpakken van personeelstekorten in de zorg, met een prognose van bijna 200.000 medewerkers tekort in 2033. Er wordt ingezet op het halveren (binnen vijf jaar) van de administratietijd van 40% naar 20%, het verbeteren van de inzet van medewerkers, en het vergroten van vakmanschap en werkplezier. De focus op het verminderen van administratie wordt van harte toegejuicht. Meer vertrouwen, regie en autonomie voor zorgprofessionals blijken in de rapportage Toekomstbeelden voor de arbeidsmarkt zorg en welzijn (Rebel, mei 2024) de meeste zoden aan de dijk te zetten.
4. Preventie en mentale gezondheid
Het belang van preventie wordt in de verschillende documenten benadrukt, maar de begroting lijkt geen budget vrij te maken om deze richting daadwerkelijk kracht bij te zetten. Sterker nog, de middelen voor preventie-initiatieven zullen fors teruglopen. Wel komt er een preventiestrategie, met aandacht voor mentale gezondheid. En er zal in 2025 een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) ggz wordt uitgevoerd naar ondersteuning en zorg rondom mentale klachten en psychische aandoeningen. Ook spreekt het kabinet-Schoof over een werkagenda mentale gezondheid en ggz in 2025. Het is op dit moment echter nog zeer onduidelijk hoe deze onderzoeken en strategieën elkaar raken en of deze zullen leiden tot concrete plannen.
De aandacht voor mentale gezondheid, vooral van jongeren, blijft zeer beperkt. Vorig jaar had 1 op de 5 jongeren te maken met mentale problemen, een groot maatschappelijk probleem dat meer aandacht verdient. Het is zorgelijk dat er zo weinig concrete beleidsvoornemens zijn, en het is cruciaal dat de Kamer het kabinet op dit punt corrigeert. Investeren in de mentale gezondheid van de jeugd is essentieel om escalatie van problemen te voorkomen en hun welzijn te waarborgen.
5. Jeugd
De extra bezuiniging van 511 miljoen euro op jeugdzorg is van de baan, maar de geplande bezuiniging van 1,1 miljard euro via de Hervormingsagenda Jeugd blijft bestaan. In 2025 wordt ingezet op lokale teams en het versterken van sociale netwerken. De inzet op lokale teams wordt ondersteund, maar de eerdere reducties blijven een zorg. Deze kunnen de uitvoering van de Hervormingsagenda bemoeilijken en tijdige hulp voor jongeren en gezinnen die dat echt nodig hebben, in gevaar brengen. In combinatie met de korting op het Gemeentefonds (het Ravijnjaar) blijven de ontwikkelingen in het jeugdzorgdomein zorgwekkend.
Concluderend blijft er zorg bestaan over het gebrek aan concrete beleidsvoornemens en de beperkte investeringen, en zelfs handhaven van eerdere bezuinigingen in cruciale gebieden zoals preventie, vroeg-signalering en mentale gezondheid. Het risico bestaat dat het vooral bij woorden zal blijven zonder voldoende concrete actie. De hoop is dat de Tweede Kamer het kabinet aanspoort om deze ambities om te zetten in concrete stappen, zodat er zichtbaar resultaat kan worden geboekt.
In de week van 21 oktober wordt de begroting van het ministerie van VWS behandeld in de Tweede Kamer. In aanloop naar dit debat zal P3NL Kamerleden voorzien van suggesties voor vragen en input leveren voor een constructief debat.
Lees ook de berichten van het NIP en de NVO over Prinsjesdag, het regeerprogramma en de begroting:
https://psynip.nl/nieuws/samenvatting-prinsjesdag-2024-voor-psychologen/.
https://www.nvo.nl/actueel/regeerprogramma-prinsjesdag-debat